«فَأَقِمْ وَجْهَكَ لِلدِّينِ حَنيفاً فِطْرَتَ اللَّهِ الَّتي‏ فَطَرَ النَّاسَ عَلَيْها لا تَبْديلَ لِخَلْقِ اللَّهِ ذلِكَ الدِّينُ الْقَيِّمُ وَ لكِنَّ أَكْثَرَ النَّاسِ لا يَعْلَمُونَ»؛[1] به آيين فطرت و دين حق‌ توجّه نما، به آن فطرتي كه خداوند تمام بشر را همراه آن آفريده است، فطرتي كه در خلقت انسان همواره ثابت است و هرگز تغيير نمي‌كند. اين است آيين استوار و تزلزل ناپذير الهي.» امام صادق‏ علیه السلام در تفسير اين آيه فرموده‌اند: «خداوند بشر را با فطرت خداپرستي آفريده.» همچنين رسول اكرم صلی الله علیه و آله نيز در اين موضوع چنين فرموده‌اند كه: «كُلُّ مَوْلُودٍ يُولَدُ عَلَى الْفِطْرَةِ حَتَّى يَكُونَ أَبَوَاهُ يُهَوِّدَانِهِ وَ يُنَصِّرَانِهِ؛[2] هر مولودي با فطرت مذهبي و معرفت الهي متولد مي‌شود، تا اينكه پدر و مادر او را به آيين يهوديت و نصرانيت بار مي‌آورند.»

با تأمل در اين آيه مي‌توان چنين استنباط كرد كه اساس اولية پذيرش دين و مذهب در فطرت تمام افراد بشر وجود داشته و اين فطرت در اثر شرايط و  عوامل بيروني تحكيم و گاهي تضعيف مي‌گردد.

اكثر روان‌شناسان به رابطة مستقيم ميان دوران بلوغ و جهش ناگهاني احساسات مذهبي در جوانان اتفاق نظر داشته و آقاي دكتر «استانلي هال»[3] يكي از اولين رؤساي انجمن روان‌شناسي آمريكا (APA) معتقد است كه حداكثر اين احساسات مذهبي در 16 سالگي پيدا شده و اين موضوع را مي‌توان يك صورت خلاصه و فشردة شخصيت جوان بيان كرد.

علي رغم تلاشهاي بي‌ وقفة روحانيون و مبلغين اسلامي در جهت تبليغ معارف حقّة اسلامي و نقش اساسي مركز تخصصي تبليغ حوزة علمية قم و شكل‌گيري حوزه‌هاي علمية سفيران هدايت در سراسر كشور، با هدف تربيت مبلّغ و اعزام سريع آنان به مناطق مختلف و همچنين تلاش ارگانهاي فرهنگي و تربيتي مختلف در جامعه، هم‏چنان سستي و ضعف اعتقادي جوانان در امر گرايش به نماز و مساجد بسيار محسوس بوده و عوامل مختلفي در نمازگريزي و دور شدن آنان از مذهب و معنويت دخيل مي‌باشد.

از مهم‌ترين عوامل اساسي در جذب افراد جامعه، به ويژه جوانان نسبت به نماز مي‌توان به نقش ريشه‌اي و تربيتي سه نهاد اساسي یعنی خانواده، نظام آموزش و پرورش (مدرسه)‌ و مسجد اشاره كرد. دليل اهميت اين سه نهاد از آنجا روشن مي‌گردد كه بيشترين شخصيت و تربيت ديني ـ مذهبي هر جوان پيوسته در اين سه نهاد شكل مي‌گيرد.

لغت‌شناسي واژه نماز

نماز يكي از بزرگ‌ترين اعمال عبادي و از واجبات دين مبين اسلام مي‌باشد. واژۀ «الصلوة» 61 بار بدون مشتقات و 98 بار با مشتقات در قرآن به کار رفته است.[4]

پرستش و عبادت خداوند يكي از برنامه‌هاي اصلي و تبليغي تمامي پيامبران بوده است و همان گونه كه قرآن مي‌فرمايد:‌ «اعْبُدُوااللهَ[5]»؛ «خدا را بندگي كنيد!» اصل عبادت و پرستش خداوند در تمام اديان و شرايع الهي وجود داشته؛ اما شيوه و كيفيت عبادات با يكديگر تفاوت داشته‌اند.در اسلام، نماز راهي براي ياد خداوند[6] و حفظ افراد از ارتكاب به گناه است.[7]

عوامل جذب جوانان به مسجد

در جذب افراد به ويژه جوانان نسبت به اقامة نماز، مخصوصاً نماز جماعت و حضور در مساجد و برنامه‌هاي مذهبي و اسلامي عوامل مختلفي وجود دارد كه در زير خلاصه‌اي از مهم‌ترين عوامل آن مي‌آيد:

 معرفت افزايي

هر فعلي در اين عالم فرع بر معرفت نسبت به آن موضوع مي‌باشد. زماني كه افراد نسبت به كسب سود در معاملات شناخت و معرفت پيدا مي‌كنند، به تبع آن راه هاي كسب سود را دنبال كرده، با تمركز بر هدف، در عمل جهت نيل به هدف مداومت مي‌ورزند.

يكي از دلايلي كه در برخي از جوانان، رغبتي نسبت به نماز و حضور در مساجد وجود ندارد، عدم شناخت و اطلاعات كافي از منابع ديني و فلسفة عبادات از جمله نماز بوده و با مشاهدة عملي اشتباه از فردي كه به ظاهر چهره‌اي موجه و اسلامي دارد، آن خطا را به اسلام و جميع روحانيون و متوليان دين تعميم داده، به لجبازي و بدبيني مبتلا مي‌گردد.

نمازگريزي و به عبارتي ديگر دين ستيزي برخي از جوانان، ناشي از عدم معرفت و شناخت ديني و يا لجبازي مقطعي مي‌باشد. عوامل مختلفي از جمله: نهادهاي فرهنگي، رسانه‌ها، خانواده‌ها و... در آگاه‌سازي و معرفت‌افزايي دخيل بوده و نقشي كه مبلغين و روحانيون در ياري و هدايت ديگران عهده‌دار گرديده‌اند بسيار حساس و اساسي است.

دانش و اخلاق مبلغان

امروزه با توجه به پيشرفتهاي چشمگيري كه در عرصه‌هاي مختلف علوم و تكنولوژي صورت گرفته است، روحاني و مبلّغ اسلام به عنوان فردي كه عهده‌دار ابلاغ پيام و معارف اسلامي به مردم مي‌باشد، بايد خود را مطابق با نيازهاي جديد، به روز كرده و ضمن حفظ و امانتداري در تبليغ،‌ معارف اسلامي و منويّات اهل بيت‏ علیهم‏ السلام را با روشهايي كارآمد و اثرگذار براي مردم، به ويژه جوانان بيان نمايد. اصل امانتداري حکم می‏کند كه مبلّغ در اصل معارف والاي الهي، حق دخل و تصرف ندارد؛ بلكه در شيوه‌هاي معقول و شرعي بيان و نحوة تبيين و تفهيم آن به مخاطبين مختار به انتخاب اثرگذارترين شيوة تبليغي مي‌باشد. اگر چه از ديدگاه اسلام جذب جوانان به نماز و اسلام، به واسطة تحريف و تبليغ سليقه‌اي كه مطابق ميل افراد قرار گيرد، مطلوب نيست و در احكام و امور عبادي بيشترين مبنا بر تعبّد و اطاعت از اوامر و نواهي ذات اقدس الهيه قرار دارد.

تبليغ چهره به چهره و رفاقت با جوانان در قالب حلقه‌هاي معرفتي و انس (طرح صالحين)‌ يكي از شيوه‌هاي اثرگذار در معرفت‌افزايي و جذب افراد به شركت در نماز جماعت مي‌باشد. حجت الاسلام قرائتي ‏حفظه‏ الله برخي از علل بي‌رغبتي افراد، مخصوصاً جوانان نسبت به اقامة نماز و حضور در مساجد را چنين بيان نموده‌اند: «براي عدم حضور در جماعات و مسجد علل گوناگوني است: بعضي واقعاً عذر داشته و دليل‌شان پذيرفتني است؛ اما در بسياري از موارد بهانه‌هايي پوچ بيشتر نيست، از جمله: غفلت از پاداشهاي نماز جماعت، بي‌رغبتي به جهت بدرفتاري برخي نمازگزاران در مسجد، همفكر نبودن با امام جماعت از نظر ديدگاه سياسي، عيبهاي احتمالي بستگان و نزديكان امام جماعت، طول كشيدن نماز جماعت، رفتار متوليان و دست اندركاران مسجد و... .»[8]

در پژوهشي كه توسط آقاي «محمدي عراقي» پيرامون رغبت‌سنجي افراد نسبت به فريضة عبادي نماز انجام گرفته چنين آمده است كه: «بيش از 50% كساني كه مورد پرسش قرار گرفته‌اند كه: چرا نماز نمي‌خوانيد؟ پاسخ داده‌اند كه خدا به نماز ما نيازي ندارد.»[9]

بنا به تعبيري كه امام خامنه‌ای‏ حفظه‏ الله درسالهاي اخير با عناويني از جمله: تهاجم فرهنگي، شبيخون فرهنگي، ناتوي فرهنگي و تهديد نرم بيان نموده‌اند و هم اكنون نيز از موقعيتي بسيار حساس با عنوان «جنگ نرم» ياد مي‌كنند، وظيفة افسران جوان اين جنگ نرم (طلاب و مبلغين حوزه‌هاي علميه، به ويژه سفيران هدايت سراسر كشور) كه پرچم‌دار امر تبليغ و روشنگري در جامعه‌اند، چند برابر مي‌شود. در همين راستا به پيامي حكيمانه از ايشان اشاره مي‌كنيم كه پيرامون نماز مي‌فرمايند: «براي تبيين ژرفاي نماز و معرفي رازها و زيباييهاي آن، دست به تلاش پيگير و همه جانبه زده شود.»[10]

مهم‌ترين هدف دشمن، تضعيف اعتقادات،‌ ايجاد شك و ترديد در بين جوانان، انهدام ايمان،‌ تقوا و غيرت و... مي‌باشد كه يكي از اصلي‌ترين نشانه‌گيريهاي آنها رغبت‌زدايي جوانان نسبت به فرايض ديني، از جمله: اهتمام به نماز و حضور در مساجد مي‌باشد. حلقه‌هاي انس معرفتي كه در قالب طرحي گسترده و متمركز با عنوان «طرح شبكة شجرة طيبة صالحين سازمان بسيج مستضعفين» طراحي گرديده است،‌ با محور قرار دادن مساجد و اشتغال به امر تربيت و آموزش نونهالان، نوجوانان،‌ جوانان و... در عرصه‌هاي مختلف مباني انديشة اسلامي، تربيتي،‌ فرهنگي،‌ ورزشي و... در صدد تحقق اهداف والاي تربيتي و اخلاقي بوده كه يكي از مهم‌ترين اهداف آن جذب افراد، به ويژه جوانان به امر نماز و شركت مستمر و كيفي در نمازهاي جمعه و جماعت مي‌باشد.[11]
 

پی نوشت :

[1]. روم / 30.

[2]. بحار الأنوار، علامه مجلسي، دار کتب الاسلامية، تهران، بي‌تا، ج 2، ص‏88 ـ 87.

[3]. Granvile Stanley Hall.

[4].Namak

[5].مائده 72، اعراف 85، 73،65،59، هود 84،61،5 و...

[6].أَقِمِ الصَّلاةَ لِذِكْري[؛ طه / 14.]

[7]. إِنَّ الصَّلاةَ تَنْهى‏ عَنِ الْفَحْشاءِ وَ الْمُنْكَر[؛ عنكبوت / 45.]

[8]. پرتوي از اسرار نماز، محسن قرائتي، ستاد اقامه نماز، تهران، چاپ هفتم، 1372 ش، ص‏222 ـ 221.

[9]. پژوهشي پيرامون نماز، محمدي عراقي، 1376ش، ص‏68، به نقل از: www.Farsnews.com.

[10]. پيام مقام معظم رهبري امام خامنه‌اي>‌ به گردهمايي سالانۀ نماز در تبريز، 31/6/1375.

[11]. بررسي طرح شبكه صالحين در اسلامي شدن دانشگاه‌ها، علي محمد مظفري، دانشگاه آزاد اسلامي كاشان، کاشان، 1389 ش، اخلاق حرفه‌اي، ص‏5.

منبع : ماهنامه اطلاع رسانی، پژوهشی، آموزشی مبلغان شماره 164.